BES Nedir? İptali, Kesintiler ve SSS

7

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Nedir? Avantajları, İptali, Kesintiler ve Sıkça Sorulan Sorular Nelerdir?

BES – Bireysel Emeklilik Sistemi nedir?

Bireysel Emeklilik Sistemi, kişilerin aktif çalışma yaşamları süresince yaptıkları tasarrufları uzun vadeli yatırıma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde, yaşam standartlarını koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sağlayan özel bir emeklilik sistemidir. Kişiler bu sisteme gönüllü katılarak, sosyal güvenlik sisteminin sağladığı emeklilik gelirine ek bir gelir sağlayabilmektedir.

Sistem ne zaman başladı?

Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu 28 Mart 2001 tarihinde kabul edilmiş, 7 Nisan 2001 tarih ve 24366 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Kanun, yayımı tarihinden 6 ay sonra 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 27 Ekim 2003 tarihinde ilk emeklilik planlarının tasdiki ile emeklilik şirketleri faaliyete başlamıştır.

Bireysel emeklilik sisteminin amacı nedir?

Bireysel emeklilik sisteminin – BES amaçları özetle şu şekilde sıralanabilir: Bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin yükseltmek, Ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratmak, İstihdamı artırmak, Ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmak.

Bireysel emeklilik sistemine katılım zorunlu mu?

• Hayır, Sistem gönüllü katılım esasına dayalı bir sistemdir.

Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Sisteme katılabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olmak ya da çalışıyor olmak gerekli mi?

• Fiil ehliyetine sahip herkes Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olsa da, olmasa da sisteme dahil olabilir.

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), Sosyal Güvenlik Kurumundaki gibi sağlık vb. hizmetler de sunuyor mu?

• Hayır. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES); katkı paylarının/ tasarrufların toplanması, değerlendirilmesi ve kişiye toplu para ya da maaş ödenmesi esasına dayanmaktadır.

Bireysel Emeklilik Sistemine katıldıktan sonra sosyal güvenlik sistemindeki haklarım geçerliliğini kaybeder mi?

• Hayır. Sosyal güvenlik kurumundan kaynaklanan haklar devam ederken bireysel emeklilik sistemine katkı payı ödeyerek ikinci bir emeklilik geliri elde etmek mümkündür.

Bireysel emeklilik sistemine girdiğimde halen prim ödediğim Sosyal Güvenlik Kurumundan çıkmalı mıyım?

• Hayır. Bireysel emeklilik sistemi, zorunlu sosyal güvenlik sisteminin alternatifi değil, tamamlayıcısıdır.

Sosyal Güvenlik Kurumundaki emeklilik haklarımı bireysel emeklilik hesabıma aktarabilir miyim?

• Hayır. Sosyal Güvenlik Kurumundaki emeklilik hakları, bireysel emeklilik hesabına aktarılamaz.

Bireysel emeklilik sistemi (BES) güvenli midir?

• Evet. 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunla korunmaktadır.

Birikimlerim güvencede mi? Emeklilik şirketi finansal sıkıntıya düşerse ne olur?

• Bireysel Emeklilik Sistemi’nde ödenen katkı payları Takasbank’ta saklanmaktadır. Bu katkı payları ise ilgili kanun nezninde devlet tarafından güvence altındadır Şirket iflas etsede maduriyet söz konusu olmamaktadır.

Bireysel Emeklilik Sisteminde vefat teminatı var mıdır?

• Hayır, Sadece toplam rakam kanuni mirasçılara veya lehdara ödenmektedir.

Kısa vadeli birikim yapmak istiyorum, emeklilik sistemine girmem avantajlı olur mu?

• Bireysel Emeklilik Sistemi, uzun vadeli bir yatırım ve tasarruf sistemidir. Avantajlı olmasanızda istediğiniz zaman sistemden ayrılabilirsiniz.

Bireysel Emeklilik Sisteminde ne gibi risklerle karşı karşıya kalabilirim?

• Bireysel Emeklilik Sistemine yatırılan katkı payları katılımcıların tercih ettiği emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilmektedir. Bu fonlar türlerinegöreve getirilerine göre kar ve zarar edebilme olasışlığınız mevcuttur. Bu durumlarda şirketler tarafından uyarılmakla beraber yılda 6 defa fonlarınızı değiştirme hakkınız bulunmaktadır.

Bireysel emeklilik sözleşmesi nedir?

• Bireysel emeklilik sistemine dahil olabilmen, hak ve yükümlülüklerini düzenleyen bir sözleşmedir.

Kaç tür emeklilik sözleşmesi vardır?

• Emeklilik sözleşmesi bireysel, grup ve işveren emeklilik sözleşmesi olarak yapılabilir.

Sözleşme almak için nereye başvurmam gerekiyor?

• Emeklilik şirketleri ile irtibata geçilerek lisanslı bir bireysel emeklilik aracısı ile yüz yüze görüşerek ya da çağrı merkezi ve WEB sitesi aracılığı ile sözleşme alınabilmektedir.

WEB sitesinden ya da çağrı merkezinden sözleşme satın alabilir miyim?

• Müsteşarlıkça uygun görülen emeklilik planları ve fonlar WEB sitesi ya da çağrı merkezi aracılığı ile satın alınabilmektedir.

Emeklilik sözleşmem ne zaman yürürlüğe girer?

• Emeklilik sözleşmesi, emeklilik şirketi tarafından reddedilmediği sürece, varsa blokaj süresi tamamlandıktan sonra katkı payı olarak yapılan ilk ödemenin şirket hesaplarına nakden intikal ettiği tarihte yürürlüğe girer.

Sistemden emeklilik hakkını nasıl kazanabilirim?

• Bireysel emeklilik sisteminde giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde bulunmak ve 56 yaşını tamamlamak koşulu ile emekliliğe hak kazanılabilmektedir.

Emekli olmak için yapılacak sistemde geçirilen süre hesabında, sisteme giriş tarihi olarak kabul edilecek tarih hangisidir?

• Katılımcının bireysel emeklilik sistemine ilk giriş tarihi olarak kabul edilir. Yani en eski tarihli sözleşmesinin yürürlük tarihi sisteme giriş tarihi olarak alınır.

Birden fazla sözleşmem var. Eski olandan ayrılmak istiyorum. Emekliliğe hak kazanmamı etkiler mi?

• Evet, sonlandırılan sözleşmeden kaynaklanan sistemde geçirilen süre kaybedilir. Sisteme giriş tarihi, halen yürürlükte olan en eski sözleşmeye göre değiştirilir.

Sözleşme kapsamında yapılacak kesintiler hangi belgede yer alır?

• Sözleşme kapsamında yapılan tüm kesintiler,katılımcı tarafından imzalanan ve bir örneği katılımcıya verilen teklif formunda yer alır.

Giriş bilgi formu nedir?

• Bireysel emeklilik sisteminin işleyişine ilişkin önemli hususlar hakkında katılımcıya veya sponsor kuruluşa bilgi vermek için hazırlanan ve içeriği Müsteşarlıkça belirlenen bir formdur.

Bireysel emeklilik sisteminde birden fazla emeklilik sözleşmesi alma hakkım var mı?

• Evet. Aynı şirkette ya da farklı şirketlerde birden fazla emeklilik sözleşmesi alma imkanı bulunmaktadır.

Kimleri lehdar olarak seçebilirim?

• Katılımcı istediği kişi/kişileri lehdar olarak tayin edebilmektedir. Lehdar / lehdarlar sözleşmede belirtilir. Vefat durumunda birikim tutarı ilgili kişi veya kişilere ödenir.

Teklif formunu imzaladıktan sonra sözleşmeden cayabilir miyim? Şirkete cayma talebimi nasıl iletebilirim? Cayma halinde ödeme yapmışsam kesinti yapılır mı?

• 60gün içinde cayılabilir. Katılımcı cayma talebini çağrı merkezi, faks ya da posta aracılığıyla emeklilik şirketine bildirir. Cayma talebinin şirkete ulaşmasından sonra verilen ödeme talimatları iptal ettirilir ve yapılan tüm ödemeler, fon toplam gider kesintisi haricinde hiçbir kesinti yapılmadan, varsa yatırım gelirleriyle birlikte on iş günü içinde ödeyene iade edilir.

Sözleşmem bana ne zaman ulaşır?

• 60gün cayma süresi sonrası 10 iş günü içinde katılımcının veya varsa sponsor kuruluşun tercihi doğrultusunda elektronik ortamda veya matbu halde katılımcıya ya da varsa sponsor kuruluşa gönderir.

Şirket tarafından yapılan kesintilerim nelerdir?

• Giriş aidatı: Aylık brüt asgari ücretin en fazla % 75 i kadardır.
• Yönetim Gider Kesintisi: Yatırılan katkı paylarının en fazla % 2 si kadardır.
• Fon İşletim Gider Kesintisi: Toplam birikimden en fazla yıllık % 2.28 dir.
• Ara verme Kesintisi: 3 ay ard arda ödeme yapılmaması dahilinde en fazla 2 TL dir.

Ödemem gereken asgari bir tutar var mı?

• Bireysel Emeklilik Şirketine göre zaman zaman kampanyalar ile değişmektedir, dahil olunan plan kapsamında belirli bir tutarda katkı payı ödemesi öngörülebilir.

Emekli olabilmek için ulaşmam gereken asgari bir birikim tutarı var mı?

• Hayır, sistemden emeklilik hakkını kazanabilmek için sistemde 10 yıl bulunmak ve 56 yaşını tamamlamak dışında bir koşul bulunmamaktadır.

Ödenen katkı payları hemen yatırıma yönlendiriliyor mu?

• Ödenen katkı payları, şirket hesaplarına intikalini takip eden en geç ikinci iş gününde katılımcı adına belirlenen fonlar için gerekli talimatlar verilerek yatırıma yönlendirilmektedir.

Düzenli katkı payı ödemeleri dışında ara ödemeler yapılması mümkün mü?

• Katılımcı, dilediği her zaman bireysel emeklilik hesabına düzenli katkı payı dışında da ödeme yapabilmektedir.

Ödediğim katkı payları hangi yatırım araçlarında değerlendirilecek?

• Altın, hisse senetleri, sukuk…

Katkı payını benim adıma başkası yatırabilir mi?

• Evet. Katkı payını katılımcı adına katılımcı dışında birisi de ödeyebilir.

Katkı payı ödemeleri nasıl yapılabilir?

• Banka şubesine verilen hesaptan otomatik ödeme talimatı, kredi kartı gibi araçlarla ödeme yapılabilir.

Katkı paylarımı veya giriş aidatımı bireysel emeklilik aracısı vasıtasıyla ödeyebilir miyim?

• Hayır. Hesaptan ya da kredi kartından ödeyebilirsiniz.

Katkı payı tutarımı ya da ödeme dönemimi değiştirebilir miyim?

• Evet. Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı tutarı ve ödeme dönemi değiştirilebilir.

Katkı payı ödemelerine ara vermek mümkün müdür?

• Evet. İstediğiniz zaman, yazılı talimatla veya internet üzerinden ara verilebilir.

Ara verme halinde herhangi bir kesinti yapılabilir mi?

• Üç ay içinde ilgili hesaba herhangi bir ödeme yapılmaması durumunda, ara verme süresi boyunca her ay için iki TL kesintisi yapılır.

Katkı payı ödemeye ara verilmesi halinde birikimler değerlenmeye devam eder mi?

• Katkı payı ödemeye ara verilmesi halinde de birikimler; katılımcının seçmiş olduğu emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilmeye devam eder.

Emeklilik planları ile ilgili bilgilere nasıl ulaşabilirim?

• Emeklilik planlarıyla ilgili bilgilere, emeklilik şirketlerinin WEB sitelerinden, müşteri hizmetlerinden ve çağrı merkezlerinden ulaşılabilmektedir.

Emeklilik şirketimi istediğim zaman değiştirebilir miyim?

• 01.01.2013 ten sonra yapılan sözleşmelerde 2 yıl dolduktan sonra istediğiniz şirkete geçebilirsiniz , geçilen ilgili şirkettede asgari 1 yıl kaldıktan sonra farklı bir şirkete yeniden geçebilirsiniz.

Başka şirkete aktarım işlemini gerçekleştirebilmek için ne yapmalıyım?

• Mevcut şirketinizin çağrı merkezi , internet sayfası ve şube kanalıyla aktarım talep başvuru yapmanız ,mevcut şirketinizden gelecek olan hesap özet profili , aktarım talep formu , kimlik fotokopiniz ve geçiş yapmak istediğiniz şirketin sözleşmesiyle işlem yapabilirsiniz.

Aktarım işlemi sonrasında yeni sözleşmem ne zaman yürürlüğe girer?

• Aktarım yapılan şirketteki emeklilik sözleşmesi, birikimin aktarıldığı tarihte yürürlüğe girer.

Aktarımla kurulan sözleşmem için de giriş aidatı öder miyim?

• Aktarımla kurulan yeni emeklilik sözleşmesi için giriş aidatı alınmaz.

Aktarım sonrası sisteme giriş tarihim değişir mi?

• Hayır. İlk giriş tarihiniz geçerliliğini korur.

Emeklilik şirketimi değiştirirken ödemem gereken ek bir tutar olacak mı?

• Katılımcının mevcut sözleşmesinde giriş aidatı ertelenmiş ise, bireysel emeklilik sisteminden ayrılma veya başka bir şirkete aktarım durumunda, sözleşmesinin bulunduğu şirket giriş aidatının ödenmemiş kısmını katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin ana para kısmından indirebilecektir. Anaparanın kesintiyi karşılamaya yetmediği durumlarda, katılımcıdan giriş aidatı ayrıca tahsil edilebilir.

Bireysel emeklilik sözleşmemi ve hesabımdaki birikimleri başka birine devredebilir miyim?

• Bireysel emeklilik sözleşmesi ve hesaptaki birikimleri başka birine devretmek mümkün değildir.

Bireysel emeklilik hesabımdaki birikimlerimin bir kısmını başka bir şirkete aktarabilir miyim?

• Birikimlerde kısmi aktarım söz konusu değildir, aktarım ancak birikimlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılabilir.

Aynı veya farklı şirketlerdeki hesaplarımı birleştirebilir miyim?

• Hayır. Aynı veya farklı şirketlerdeki hesapların birleştirilebilmesi sadece emeklilik hakkının kullanılması esnasında emeklilik hakkının kullanılabilmesi için yapılabilmektedir

Bireysel emeklilik sisteminden ayrılmak için ne yapmalıyım?

• Sistemden ayrılmak için sözleşmenin bulunduğu şirkete başvurmak gerekmektedir, şirket 5 iş günü içinde; ayrılma bilgi formu, ayrılma talep formu ve hesap özetini katılımcıya gönderir, katılımcı formu imzalayarak fax, mail, posta veya şube kanalıyla şirkete ulaştırılır. Şirkette yirmi iş günü içinde katılımcının belirttiği hesaba ödenir.

Üç yıl önce sistemden ayrılmıştım. Yeni bir sözleşme akdetmem durumunda, önceki sisteme giriş tarihim geçerli olur mu?

• Hayır. Emeklilik sözleşmesini sona erdirmesi halinde katılımcı, sona erdirilen sözleşme bakımından bireysel emeklilik sistemine giriş tarihinden kaynaklanan süreye ilişkin haklarını kaybeder.

BES birikimlerim haczedilebilir mi?

• Katılımcının sistemde bulunduğu ay sayısı ile haciz, rehin veya iflas tarihinde geçerli brüt asgari ücret tutarının çarpımına karşılık gelen birikim tutarı nafaka borçları hariç olmak üzere haczedilemez, rehnedilemez ve iflas masasına dahil edilemez.

Birden fazla sözleşmem olduğunda haczedilemeyecek tutar nasıl hesaplanacak?

• Haczedilemeyecek tutar, katılımcının tüm hesaplarındaki toplam birikimi üzerinden hesaplanacaktır.

Emeklilik şirketleri katılımcılara planları ve sözleşmeleri ile ilgili ne sıklıkta bilgilendirme yapacak?

• İlgili katılımcı internet ve çağrı merkezlerinden sürekli bilgi alabilmektedir. Şirket 3 ayda ve senede bir hesap cetveli ve hesap özetini müşterinin mailine , faxına veya posta adresine gönderimde bulunur . Ayrıca katılımcının emekliliğine 2 yıl kala kendisi bilgilendirilir.

Hangi şartlarda emekliliğe hak kazanırım?

Katılımcı, bireysel emeklilik sistemine giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra emekliliğe hak kazanır.

Emekliliğe hak kazanıldığında süreç nasıl işleyecek?

• Şirket, katlımcının başvurusuna istinaden ilgili işlemleri gerçekleştirir , programlı geri ödeme veya yıllık gelir sigortasıyla katılımcı sistemden maaş almaya başlar ya da toplu birikminin tamamını katılımcının beyan ettiği hesaba aktarır.

Birden fazla emeklilik sözleşmesine sahipsem ne zaman emekli olabilirim?

• Katılımcının aynı şirkette veya farklı şirketlerde birden fazla emeklilik sözleşmesi varsa, tüm emeklilik sözleşmelerinden emekliliğe hak kazanabilmesi için, en az bir emeklilik sözleşmesinden emekliliğe hak kazanmış olması ve diğer sözleşmelerini bu sözleşme ile birleştirmesi gerekir.

Emekliğe hak kazandığımda, emeklilik hakkımı, ileri bir tarihte kullanmak üzere erteleyebilir miyim?

• Evet. Katılımcı emeklilik hakkını kazandıktan sonra bu hakkı istediği tarihte kullanabilir.

Emeklilik hakkımı iki sözleşmemden birinde kullanmak isteyebilir miyim?

• Hayır. Katılımcıların emeklilik hakkını kullanabilmesi için tüm sözleşmelerine ilişkin hesapların birleştirilmesi gerekir.

Emeklilik hakkımı kullanarak sistemden ayrılmıştım. Yeni bir sözleşme alırsam ne zaman emekli olabilirim?

• BES – Emeklilik hakkını kullanan katılımcının, yeni bir emeklilik sözleşmesi akdetmesi durumunda, bu sözleşmeden emeklilik hakkını kullanabilmesi için yeni sözleşmenin en az on yıl sistemde bulunması gerekir.

Emekli olduktan sonra birikimlerimi nasıl alabilirim?

Emekliliğe hak kazandıktan sonra katılımcılar,

• -Birikimlerinin tamamını bir defada alıp sistemden ayrılabilirler.
• -Birikimlerinin tümünü veya bir kısmını alarak kalanını programlı geri ödeme şeklinde emeklilik şirketlerinden alabilirler.
• -Birikimlerinin tümü veya bir kısmını alarak kalanını yıllık gelir sigortasına aktarabilir ve yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde ömür boyu maaş şeklinde veya belirli bir süre boyunca maaş şeklinde almayı tercih edebilirler.

Toplu para ile emekli olmak istersem ne kadar süre sonra bana ödeme yapılır?

• Şirket, bu yöndeki talebi, talebin şirkete ulaşmasından itibaren on iş günü içinde yerine getirir.

Emekli olarak sistemden ayrılmam durumunda, hangi oranda stopaj kesintisi uygulanacak?

• Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin ve devlet katkısının içerdiği irattutarı %5 oranında stopaj kesintisine tabidir.

BES Programlı geri ödeme nedir?

• Birikimlerini kısmen almak isteyen katılımcının, hazırlanacak bir program çerçevesinde hesabından kendisine aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık dönemlerde düzenli ödeme yapılmasıdır.

Programlı geri ödemeyi tercih etmesi durumunda, katılımcı;

• -İlgili hesaba katkı payı ödeyemez
• -Ödeme dönemlerini ve ödeme tutarını yılda en fazla 2 kez değiştirebilir.
• -Fon dağılımını değiştirebilir.
• -Şirketler arası aktarım hakkını kullanabilir.
• -Birikimlerinin tamamını istediği anda alarak sistemden ayrılabilir.

Vefat etmem halinde BES birikimlerim ne olacak?

• Vefat etmesi halinde, birikimleri sözleşmede belirttiği lehdara/lehdarlara, lehdar tanımlanmamışsa kanuni mirasçılarına ödenir. Katılımcının vefatı durumunda varsa katılımcıya ait giriş aidatı borcu, katılımcının lehdar veya hak sahiplerine yapılacak ödeme sırasında, katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinden indirilebilir.

Emekliliğe hak kazanmadan sistemden ayrılabilir miyim?

Evet. İstediğiniz zaman ayrılınabilir.

• -10 yıldan az süreyle BES katkı payı ödeyerek ayrılanlara yapılan ödemelerin ve hak edilen devlet katkısının içerdiği irat tutarı %15,
• -10 yıl süreyle BES katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlara yapılan ödemelerin ve hak edilen devlet katkısının içerdiği irat tutarı %10
• -Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin ve BES devlet katkısının içerdiği irat tutarı %5 oranında stopaj kesintisine tabidir.

Mevcut stopaj uygulaması ile önceden uygulanan stopaj uygulaması arasında fark var mı?

• Evet, sistemden çıkış aşamasında, toplam birikim tutarı yerineartıksadece getiri üzerinden stopaj uygulamasına geçilmiştir.