Döviz Piyasası İşlemleri ve Türleri

824

Döviz piyasası işlemleri ve türleri; Anında İşlemler, Vadeli İşlemler, Döviz Swapları ve Opsiyonlar olarak dört grupta incelenir. Genelde döviz piyasası işlemleri, altın ve döviz piyasası, serbest piyasalar, türleri nelerdir?

Döviz Piyasası İşlemleri ve Türleri

1. ANINDA İŞLEMLER (SPOT TRANSACTIONS):

Alınıp satılan paraların ilke olarak anlaşmaya varıldığı anda teslimi kaydıyla gerçekleştirilen işlemlerdir. Interbank piyasasında hesaptan hesaba havale biçiminde yapılacak anında işlemlerde ödeme ve teslim tarihi (settlement date) ise normal olarak anlaşmaya varıldığı tarihi izleyen iki işgünüdür.

Ödeme ve teslim tarihine işlemin valörü (value date) de denir. Valörün iki işgünü sonrasına ait olması taraflara kolaylık sağlamak içindir. Böyle bir süre bir tarafın sattığı dövizi, diğer tarafın da ulusal parayı karşı tarafa devretmeye hazır duruma getirmesine yardımcı olur.

Valör tarihinde dünyadaki bankalar arasındaki dolar ödemelerinin çoğu CHIPS adı verilen bir sistem aracılığıyla gerçekleştirir. CHIPS, merkezi New York’ta bulunan ve dünyada döviz İşlemi yapan çoğu bankaların üye oldukları bir fon transferi sistemdir. Bu sistem sayesinde dolar fonları bir uluslararası bankadan diğerine çok hızlı, ucuz ve hatasız bir biçimde devretmiştir.

2. VADELİ İŞLEMLER

a) FORWARD:

Forward işlemler daha çok ihracatçı firmalar tarafından kullanılan, esas mantığı, bugün yapılan bir anlaşmada belirtilen fiyat ve miktardaki dövizin alım-satımının daha ileri bir tarihte gerçekleşmesidir. Ödeme vadesi öncesinde gelecek olan dövizin fiyatını daha önceden sabitleyerek, olası bir aleyhte hareketten korunulmasını sağlar. Döviz kuru, miktar ve teslimat şartları bugünden anlaşılır, ancak fonların el değişimi, ileri bir vadede gerçekleşir. Tezgah üstü piyasalarda işlem gören forward kontratları, klasik bankacılıkta “geri dönülemez yükümlülük” olarak sınıflandırılır.

b) FUTURES:

Temelde forward kontratları ile büyük benzerlikler taşırlar. Ancak belirgin farklılıkları vardır. Belli nitelikte ve belli miktarda bir malın ya da mali enstrümanın gelecekte, önceden belirlenmiş bir fiyat ile teslimini hükme bağlayan yasal sözleşmelerdir. Forward işlemlerinden esas farkı ise organize borsalarda işlem görmeleridir. Buna bağlı olarak tüm organize piyasa standartlarını bünyelerinde bulundururlar. Standart miktar ve kalitede ürün, standart vadeler, standart teslim şartları, takas (aracı), leverage (marjin ya da kaldıraç) ve günlük mutabakat vardır.

3. DÖVİZ SWAPLARI

SWAP KONTRATLARI:

Farklı iki tarafın, farklı iki piyasadaki, kendilerine göre avantajlı durumlarının değiş tokuşu olarak tanımlar. Döviz swap işlemlerinde bir döviz bir tarihte alınır ya da satılırkendir. Diğeri (ya da TL), aynı anda daha ileri bir tarih kur/paritesi ile alınır. İşlemin ilk ayağı spot kadar kısa da olur. Yani bir döviz SWAP işlemi, bir SPOT ve bir FORWARD ya da iki FORWARD vardır. İşleminin aynı anda ve birbiri ile ilişkili olarak tamamlanmasıdır.

4. OPSİYON

OPSİYON KONTRATLARI:

Döviz, hazine bonosu, tahvil gibi değerlerin belli bir tarihtedir. Belli bir fiyattan alma veya satma hakkının alım ve satımıdır. Alıcısına “alım hakkı” veren opsiyonlara “CALL OPTION”’dır. Alıcısına satım hakkı veren opsiyonlara ise “PUT OPTION” ismi verir. İşlemin alıcı tarafından gerçekleştirilmesi keyfidir. Satıcı, alıcının işlem yapıp yapmamasına müdahil olamaz. Burada satıcı, işlem anında, alıcıdan, vade geldiğinde işlemin yapılmaması ihtimaline karşı bir prim talep eder. Bu prime opsiyon primi denir.

Opsiyonlar Avrupa ve Amerika tip olarak iki çeşittir. Avrupa tipi opsiyonlarda işlem vadeye kadar bekler ve opsiyon sadece vadede gerçekleşir. Amerika tipi opsiyonlarda ise alıcı, opsiyon hakkını vadeye kadar herhangi bir anda gerçekleştirme hakkına sahiptir.

Döviz Piyasası İşlemleri ve Türleri, döviz piyasaları, forward ve futures nedir, swap nedir