Çek Nedir, Önemi, Niteliği ve Unsurları Nelerdir?

1,1K

Çek; Üzerinde yazılı belli bir tutarın, belli bir kişiye ödenmesi konusunda bankaya hitaben yazılmış bir ödeme emridir.

Çek

Ticari hayatta çeşitli ödeme araçları kullanılır. Alıcıların her zaman aldıkları mal veya hizmetlerin bedelini nakit olarak ödeme güçleri yoktur. Ticari faaliyetin devam etmesi için, alıcı ve satıcıya uygun ödeme araçları geliştirilmiştir.

Çek, Türk hukukunda kambiyo senetleri başlığı altında düzenlenmiş ve kambiyo senedi kabul edilmiştir. Poliçe ve bono gibi bir kredi aracı olmayıp; “ödeme aracı” olması nedeni ile kambiyo senetleri içinde en çok tercih edilen senettir.

Kısa ibraz süresi, vadenin olmaması ve tedavül kabiliyeti nedeniyle para gibi nakit ihtiyacını gidermekte, paranın taşınmasına ilişkin zorlukları ve rizikoları ortadan kaldırmakta, belli bir oranda kalsa da bankalara karşılıksız her çek yaprağı için mali sorumluluk yüklenmiş olması çeki tercih edilir kılmaktadır.

Bankaya yatırılan paranın simgesidir. Bugün her ne kadar farklı ödeme yöntemleri geliştirilse de halen ödemelerde önemli bir araç olarak kullanılan çek, banka birikiminin artmasına, para politikasının etkin bir şekilde yürütülmesine ve ülke ekonomisinin gelişmesine katkılar sağlamaktadır.

Tanımlar

• Kıymetli Evrak: Hakkın, senede bağlı olduğu ve hakkın senetsiz olarak ileri sürülemediği ve devrinin mümkün olmadığı, içerdikleri hakkı temsil etmeleri bakımından bizatihi bir değer ifade eden senetlerdir.
• Kambiyo Senedi: Belli bir miktar paranın kayıtsız şartsız ödenmesini içeren senetlerdir.
• Çek: Üzerinde yazılı belli bir tutarın, belli bir kişiye / emrine / taşıyıcısına (hamiline) ödenmesi konusunda bankaya hitaben yazılmış ve Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş bir ödeme emridir.
• Keşideci: Çeki düzenleyen kişidir.
• Hamil: Çeki elinde bulunduran kişidir.

Çek Nedir?

Kıymetli evrak niteliğine sahip bir kambiyo senedi olup, bir havalenin ödenmesi için çıkarılan ödeme emridir. Görüldüğünde ödenecek bir ödeme aracı olmakla birlikte, ülkemizde uygulamada borç senedi gibi vadeli olarak da düzenlenmektedir.

Türk hukukunda çekler ancak bankalar tarafından bastırılabilmektedir.

Çekin Ekonomik Önemi

1. Kişinin nakit para taşıma zorunluluğunu ortadan kaldırır.
2. Paranın kaybolmasını veya çalınmasını önler.
3. Para naklini kolaylaştırır ve nakit hareketlerini sınırlandırır.
4. Tarafların anlaşmaları doğrultusunda üzerinde yazılı tarihten itibaren hesaplanacak ibraz süresinin sonuna kadar bir kredi aracı olarak kullanılabilir.
5. Çek ile ödemelerin geliştiği ülkelerde, kaydi para nakdi paranın yerine geçtiği için, bankaların kasalarında bulundurmak zorunda oldukları para azalır.
6. Kaydi para niteliği taşıdığı ve ülke ekonomisi, para sistemi ve emisyon hacmi üzerinde olumlu etkileri bulunur.

Çekin hukuki niteliği 4 başlıkta toplanabilmektedir.

1. Kıymetli Evrak Niteliği

Çek, kıymetli evrakın özel bir grubunu oluşturan kambiyo senetlerindendir. Bu niteliğine bağlı olarak çekte mevcut olan bir hak çekten ayrı olarak ileri sürülemez ve başkalarına devredilemez.

2. Havale Niteliği

Belli bir meblağın kayıtsız şartsız havalesini kapsayan bir ödeme aracıdır. Çek, bono / senet gibi belli bir müddet sonunda, senet bedelinin ödenmesi vaadi değildir. Bir havalenin ödenmesi için tediye emridir. Çekle belirli bir bedel, çekte yazılı şahsa veya onun emrine ya da hamiline, ibraz süresi içinde, ibraz edildiğinde ödenir.

3. Ödeme Aracı Niteliği

Bir ödeme aracıdır ve damga vergisinden muaftır.

4. Emre Yazılı Senet Niteliği

Çek kanunen emre yazılı senetlerdendir. Çekin devri, emre yazılı senetlere özgü devir biçimi olan ciro yoluyla yapılır. Ancak; TTK’nın 788 / 2 inci maddesine göre nama yazılı çekler ancak yazılı bir alacağın temliki beyanı ile devredilebilir.

Çek de üç taraf bulunur. Bunlar;

• Keşideci: Çeki düzenleyen kişi,
• Muhatap: Çeki ödeyecek banka / banka şubesi,
• Lehtar / Hamil: Keşide edilmiş çeki elinde bulunduran kişi / alacaklı.

Çekin Unsurları

Çekin şekil şartlarının neler olduğu; 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 780.maddesinin (1). fıkrasında belirtilmiştir. Bu madde hükmüne göre çek;

a) Çek Kelimesini, (Zorunlu Unsur)
b) Kayıtsız Şartsız Muayyen Bir Bedeli, (Zorunlu Unsur)
c) Ödeyecek Kişinin, Muhatabın Ticaret Unvanını, (Zorunlu Unsur)
d) Ödeme Yerini, (Alternatif Unsur)
e) Keşide Tarihini (Zorunlu Unsur) ve Yerini, (Alternatif Unsur)
f) Keşidecinin İmzasını, (Zorunlu Unsur)
g) Banka Tarafından Verilen Seri Numarasını, (Zorunlu Unsur)
h) Karekod’u içermelidir. (Zorunlu Unsur)