Akreditif Nedir? Tarafları ve Türleri Nelerdir? Akreditif, alıcının talebi ve belirttiği şartlar çerçevesinde, bir banka tarafından, söz konusu mal ve hizmetin gerçekleştirildiğine dair belgelerin, verilen süre içinde ibraz edilmesi ve öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla, ödeme yapılacağına ilişkin banka taahhüdü / banka garantisidir.
Akreditif Nedir?
Burada Akreditif, bir bankanın başka şahıs lehine belli miktarda ve belli bir süre ile nezdinde kredi açması için muhabirine verdiği yazılı talimattır.
Bir başka deyişle; ihracat ve ithalat yapanların şahsi itibarlarının yerine bir bankanın itibarının yer alması olup, sevk sırasında ihraç edilen mal bedelinin ihracatçının eline emniyetle geçmesini sağlayan bir taahhüttür. Esas olarak, hem ithalatçıyı hem de ihracatçıyı koruyan bir işlemdir. İhracatçı, malların sevkini müteakip şartlara uygun vesaiki bankasına ibraz ettiği takdirde, ödemenin kendisine yapılacağının garantisi altındadır. Öte yandan ithalatçı ise, sevkiyat gerçekleştirilmeden ödemenin yapılmayacağını ve ihracatçıya ancak uygun vesaik ibrazı karşılığında ödemenin yapılacağını bilir.
Bir akreditifte banka, ithalatçı ve ihracatçı arasında aracılık rolünü üstlenir ve belirli koşulların yerine getirilmesinden sonra ihracatçıya ödemenin yapılacağına dair teminatı ithalatçının yerine banka verir. Bu nedenle, banka akreditif şartlarının yerine getirilip getirilmediği hususunu kendisine ibraz edilen vesaiki dikkatle inceledikten sonra belirler ve vesaik uygun ise ihracatçıya ödemeyi yapar.
Akreditifte Taraflar
a- Amir Firma
İthalatçı firma olup, ihracatçı firma ile yapmış olduğu sözleşmeye veya ihracatçı firmadan temin ettiği proforma faturaya göre, akreditifin ödeme şeklini, talep edeceği belgelerin ayrıntılarını ve adedini, varsa özel şartları da belirterek akreditifin açılması konusunda bankasına talimat veren alıcıdır.
b- Amir Banka
İthalatçının talimatı üzerine küşat mektubunu hazırlayarak, ihracatçının bankasına gönderen ve akreditif şartlarının yerine getirilmesi karşılığında ödeme yapılacağı konusunda muhabirine karşı ödeme taahhüdüne giren bankadır.
c- Lehtar Banka
– İhbar Bankası
Amir bankadan aldığı küşat mektubunu alır. Böylece, ihracatçıya veya ihracatçının talep edeceği bir başka bankaya ihbar eden bankadır. İhbar bankasının, ihbar görevinin yanında teyid/iştira görevleri de olur.
– Teyid Bankası
İhracatçıya akreditifi teyid eden, yani şartlarına uygun vesaikin ibrazı karşılığında ödeme yapılacağı taahhüdüne giren bankadır.
– İştira Bankası
İhracatçının, akreditif konusu vesaiki ibraz ettiği bankadır. Banka, ibraz edilen vesaikin incelenmesine ve şartlarına uygunluğunu müteakip vesaiki iştira eder, yani bedelini ihracatçıya öder. Uygulamada genellikle iştira ve teyid bankaları aynı bankadır.
– Rambursman Bankası
Amir bankanın ödemeyi yapacak olan bankasıdır. Amir bankadan aldığı yetkiye istinaden, ismi verilen bankanın talebi üzerine bedelini, komisyon ve masraflar tutarını o bankaya öder, varsa kendi komisyonu ile birlikte amir bankanın nezdindeki hesabını borçlandırır.
d- Lehdar Firma
Lehine akreditif açılan ihracatçı firma olup, şartlarına uygun vesaiki iştira bankasına ibraz ederek vesaik bedelini tahsil eden satıcıdır.
Kullanım Şekli Yönünden Akreditif Türleri
1- Kabilirücu / Dönülebilir Akreditif (Revocable L/C)
İhracatçıya önceden bildirilmeden, herhangi bir anda amir banka tarafındandır. Böylece, amirin firmanın talebine istinaden iptal edilebilen bir akreditif çeşididir.
Ancak, amir bankanın iptal talimatını almadan önce, iştira bankası uygun vesaiki almış ve karşılığında ödeme yapmış veya ödeme taahhüdüne girmiş ise, amir banka iştira bankasının ödeme talebini karşılamak zorundadır.
(ICC 600’ün yürürlüğe girmesiyle bu tür ortadan kaldırılımış olup tüm akreditifler ‘’aksi belirtilmedikçe’’ Gayrikabilirücu olarak kabul edilmiştir.)
2- Gayrikabilirücu / Dönülemez Akreditif (Irrevocable L/C)
Dönülemez akreditif; amir firmanın, amir bankanın, lehdar bankanın ve lehdarın birlikte onayı olur. Böylece kesinlikle iptal edilemeyen bir akreditif çeşididir.
3- Teyitsiz (Unconfirmed L/C)
Akreditifin, ihbar bankası tarafından ihracatçıya (amir bankanın talimatı doğrultusunda) “teyitsiz” olarak ihbar edildiği bir akreditiftir, ihbar bankasının ihracatçıya hiçbir ödeme / iştira / kabul taahhüdü yoktur.
4- Teyitli (Confirmed L/C)
Akreditifin, ihbar bankası tarafından ihracatçıya (amir bankanın talimatı doğrultusunda) “teyitli” olarak ihbar edildiği bir akreditiftir, amir bankanın lehdar bankasına, lehdar bankasının da ihracatçıya karşı kesin ödeme taahhüdü oluşur.
5- Devredilebilir (Transferable L/C)
Akreditif, şartını taşıyor ise ihracatçı firma, kendisine ait yükümlülük vardır. Ve alacaklarını bir başka bir veya birkaç ihracatçı firmaya devreder. Devir işlemi sadece bir kez olur, yani devreden ihracatçının başka bir ihracatçıya devir hakkı yoktur. Bu tür akreditiflerde, lehdar banka ihracatçının devir talimatını alır. Böyle zaman, amir bankayı bilgilendirmek ve onayını almak zorundadır.
6- Rotatif / Döner (Revolving L/C)
Akreditif şartlarına göre, kullanıldıkça otomatikman yenilenerek tekrar aktif hale gelen bir akreditiftir. Bu tür akreditiflerde yenilenme, meblağ ve kullanım süresine bağlı olur.
7- Kısmi Peşin Ödeme (Red Clause)
Bazı durumlarda ithalatçı firmalar, ihracatçının talebine istinaden ihracatçıya sevkiyatın yapılmasından önce olur. Akreditif tutarının tamamını veya bir miktarını peşin ödeme yapmak isteyebilirler. Böylece ihracatçı, malın üretimi ile ilgili ön finansman desteği sağlamış olur. Bu şartı taşıyan akreditifler Red Clause olarak geçer. Bu tür akreditiflerde ihracatçıdan, akreditifi açan banka veya ithalatçı lehine olur. Kısmi peşin ödenen kısım için teminat mektubu vermesi gerekir.
8- Kısmi Peşin Ödeme (Green Clause)
Green Clause akreditif de Red Clause akreditifte olduğu gibi, ihracatçı firmaya malları sevk eder. Bundan önce akreditiften kısmi tahsilât yapma imkanı tanımaktadır. Mal sevkiyatından önce, ihracatçı hazırlamış olduğu bir bölüm malları bir üçüncü şahıs ambarına, “amir banka emrine” depolayarak, ambar firması tarafından düzenlenen ambar teslim makbuzunu bankasına iletir ve depoladığı mal bedelinin belirlenmiş bir yüzdesi oranında lehine açılmış olan green clause akreditiften tahsilât yapar. Yapılan peşin ödemeler, sevk konusu malların mülkiyetinin amir bankaya devredildiğini tevsik eden ambar teslim makbuzu ile garanti altına alınmış olur.
9- Karşılıklı Akreditifler (Back to Back L/C)
Biri ihracat akreditifi, diğeri de ithalat akreditif olmak üzere bir birinden bağımsız iki ayrı akreditiften oluşan, ihracat akreditifi lehdarının, ithalat akreditifinin amiri olduğu ve ihracat akreditifi tutarından, ithalat akreditif tutarının ödendiği işlemlerdir.
Genelde; ihracatçı firma, lehine gelen akreditif konusu malları bir başka ülkeden satın almak için, akreditifin geldiği bankaya başvurarak ve lehine gelen ihracat akreditifini teminat göstererek söz konusu malların satıcısı lehine bir ithalat akreditifi açtırır. Risk taşıdığından, bu tür akreditiflerde ihracat akreditifinin teminat olarak kabulü bankadan bankaya farklılık gösterir. Risk, ihracatçının ilk akreditifte istenen vesaiki herhangi bir nedenle oluşturamaması halinde ortaya çıkar. Bu durumda, ihracat akreditifinden para çekilemeyecek, öte yandan ithalat akreditif tutarının ödenmesi ise kaçınılmaz olacaktır.
Bu nedenle; karşılıklı akreditiflerde, ilk akreditiften para çekilmesini engelleyen şart bulunmamalıdır. İlk akreditif kesinlikle dönülemez, teyitli ve vesaik ibrazında lehdarın bankası nezdinde ödenebilir nitelikte olmalı, şartları arasında lehdarın yerine getiremeyeceği bir husus bulunmamalı ve ikinci akreditifin vadesi ilk akreditifin vadesinden kısa olmalıdır.
Ödeme Şekli Yönünden Akreditif Türleri
Vesaik ibrazı üzerine Ödemeli (Sight L/C)
Akreditif şartlarına uygun vesaikin, akreditif vadesi içinde, ihracatçı tarafından iştira bankasına geçer. Yada ihbar bankası tarafından amir bankaya ibrazı üzerine ödeme yapılması öngörülen akreditiftir.
Vadeli Akreditif Nedir (Deferred Payment L/C)
Akreditif bedelinin, akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazından sonraki bir tarihte ödenmesine imkân veren akreditiftir.
Bu tür akreditiflerde vade, fatura veya konşimento tanzimi tarihinden itibaren başlar. Veya bu tarihten sonraki belli (30,60, 90, 120 gün v.b.) bir tarihte ödeme olur.
Akreditif Nedir?