Teminat Mektuplarının Hukuki Niteliği

Teminat Mektuplarının Hukuki Niteliği; Teminat Mektuplarının hukuksal yönden kefalet ya da garanti olduğu konusu tartışmalıdır. Teminat mektupları Yargıtay’ın bazı kararlarında kefalet bazı kararlarında garanti olarak nitelendirilmiştir. Yargıtay Genel Kurulunun 11.06.1969 günkü ve E.1969/4, K.969/6 sayılı kararı ile Banka Teminat Mektuplarının B.K.’nun 128. maddesinde sözü edilen 3. şahsın fiilini taahhüt niteliinde Garanti Akdi olduğu kesinlemiştir.

Borçlar Kanunu’nun 483-503. maddelerinde yer alan “Kefalet Akdi” ile; kanunlarda düzenlenmeyen ancak Genel hukuk kurallarına göre değerlendirilen “Garanti Akdi” arasında aşağıda belirtilen önemli farklılıklar vardır:

Vadeli kefalette vadenin bitiminden başlayarak 1 ay içinde, alacaklı yasal takibe geçmezse, Borçlar Kanunu’nun 493. maddesine göre kefil (Banka) kefalet borcundan kurtulur. Oysa garanti vadeli bile olsa, zamanaşımı süresi (10 yıl) tamamlanmadıkça, banka sorumluluğu sürer. Dolayısıyla kefalette geçerli olan 1 aylık süre, burada geçerli değildir. Kefalette kefil (Banka) borçluya ait olan bütün def’ileri, alacaklıya (Muhataba) karşı ileri sürebilir. (B.K.497/1) Oysa garanti akdinde garanti veren; garanti alacak olana karşı fiilini taahhüt ettiği borçlunun def’ilerini ileri süremez.

Garantide, garanti verenin muhataba karşı üzerine aldığı borç, bağımsız nitelikte olduğu için, alacaklı (Muhatap) garanti verenden (Banka) taahhüt edilen tutarın ödenmesini isteyebilir. Garanti veren de buna karşılık, gerçekte borçluya ait olan def’ileri ileri süremez. Kefalette; ödemede bulunduu oranda alacaklıların hakları kefile geçer. (B.K.496). Garanti aktinde böyle bir halefiyet yoktur. Bu olanaı elde edebilmesi için garanti verenin, ödemede bulunduktan sonra, alacaklıya ait üçüncü kişiye karşı olan hakların temellük etmesi veya vekalet hükümlerinden yararlanarak aynı sonuca varması gerekir. Kefaletin yasal yönden geçerli olabilmesi için yazılı olması gerekir. Oysa garanti akdinde şekil serbestisi vardır. Kefaletin tutarı sözleşmede yazılı tutar ile sınırlıdır. Garantinin sınırı ise daha geniştir. Borçlar Kanunu’nun 494. maddesinde vadesiz kefaletlerde tanınan “belli bir süre sonra alacaklıya gelir. İhbar ile borçtan kurtulma imkanı hakkı”, vadesiz garantide yoktur.

Teminat Mektuplarının Hukuki Niteliği

Garanti sözlemesi ile ilgili olarak da özel bir düzenleme bulunmadıından teminat mektupları hakkında da üçüncü ahsın fiilini taahhüt ile ilgili Borçlar Kanunun 128.maddesi hükümleri teminat mektuplarına da uygulanmaktadır.

Bir garanti sözleşmesi olan teminat mektuplarındaki temel unsur belli bir riskin garanti edilmesidir. Belirli olmayan riskler lehtarı tüm ticari ilişkilerinden doğan risklerin garantisi gibi garanti edilemeyeceği gibi; risk kavramı dışında olan ve riskin doğumunu engellemeyen borçluya (lehtara) ait def’iler de borcun geçersizliği, imkânsızlık, mücbir sebep, sözleşmenin yapılmamış olması, ehliyetsizlik garanti veren banka tarafından ileri sürülemeyecektir. Lehtarın def’ilerine örnek vermek gerekirse, teminat mektubu ile;

Kefilin borcunu ödeyeceği garanti edilmiştir. Ancak kefalet geçersizdir.

Haricen taşınmaz satışı yapılmış; alıcının satış bedelini ödeyeceği garanti edilmiştir. Ancak Tapu’da yapılmayan satış geçersizdir.

Kiracının taşınmazı tahliye edeceği garanti edilmiştir. Ancak 6570 sayılı Yasaya göre tahliye istemek mümkün değildir.

Tüm bu örneklerde fiili garanti edilen kefil borcunu yerine getirmez ise; alıcı taşınmazın bedelini ödemezse; kiracı evi tahliye etmez ise garanti edilen risk doğmuş olacak; ancak lehtarın, muhataba karşı borcu ödememe şeklinde bir def’i ortaya çıkacaktır. Borçluya ait bu def’ileri bağımsız bir yükümlülük altına giren banka ileri süremeyecektir. Tazmin talebini yerine getirecek ve aralarındaki kontrgarantiye dayanarak lehtara rücu edecektir.

Teminat mektuplarının garanti sözlemesi sayılması sonucu; banka asli ve bağımsız bir yükümlülük altına girmektedir. Kefaletten farklı olarak ödediği meblağları kanuni halefiyet nedeniyle borçluya rücu edememektedir. Bu durumda bankanın lehtara borçluya rücu edebilmesi için uygulamada konrtgaranti denilen bir sözlemedir. Banka ile lehtar arasında imzalanmakta veya kredi sözlemesine rücu imkânı veren hükümlere yer verilmektedir.

Teminat Mektuplarının Hukuki Niteliği