Sahte Çek Nedir, Nasıl Anlaşılır ve Önlemleri Nelerdir?

Yeni dönemde sahte çek sayısının artması ile kendi önlemlerimizi almakta fayda var. Sahte çek nedir, nasıl olur ve cezası nedir?

Karekodlu çeklerin kullanımı “01.01.2017” tarihinde kanunen zorunlu hale getirmiştir. Bu kapsamda; KKB (Kredi Kayıt Bürosu) Findeks Karekodlu Çek Sistemi (Findeks Mobil Uygulaması) kullanıcılarındır.

Findeks Karekodlu Çek

KKB tarafından hayata geçirilen bu uygulama ile birlikte çek hamilleri ellerinde bulundurdukları karekodlu çekleri Karekodlu Çek Raporu‘na erişim sağlayarak sistem üzerinden sorgulayabilmektedirler.

Sahte Çek Önlemleri

Uygulamanın hayata geçirilmesi ile birlikte sahte/ikiz çeklerle mücadeledir. Bu maksadı ile KKB tarafından bir dizi tedbir uygulamaya konulmuştur. Bu tedbirler;

• Bankacılık sistemi tarafından karekodlu olarak üretilen tüm çek numaralarının KKB’de saklanarak bankacılık sisteminde mevcut olmayan bir çekin karekodlu çek sorgulaması sırasında tespit edilmesi,
• Sorgulanan çek üzerinde bulunan bilgilerle Karekodlu Çek Raporundan edinilen bilgilerin karşılaştırılarak olası bir tahrifat ya da çelişkili durumun anında fark edilebilmesi,
• Sorgulama yapılan çek hakkında kayıp, çalıntı bildirimi olur. Ya da zaten tahsil bir çek olup olmadığı bilgisinin tespiti,
• Keşidecinin varsa karşılıksız çeklerinin, daha önce keşide ettiği çek tutar ya da adetlerinde sıra dışı bir durum olup olmadığının ve keşidecinin tüm çek ödeme performansının öğrenilmesi,
• Sorgulama yapılan çekin dolaşımda olmadığı durumların tespiti şeklindedir.

Sahte Çek Nasıl Belli Olur?

Tüm bu tedbirlerle birlikte karekodlu çek veya çek üzerindeki karekod tek başına sahte/ikiz çeki yani bir çekin fiziksel olarak kopyalanmasını engelleyecek bir teknoloji değildir. Yukarıdaki kontroller dikkate alındığında sürecin bütününde karekodu ile beraber kopyalanmış bir çekin hem aslının hem de kopyalanmış sahtesinin/sahtelerinin aynı zamanda dolaşımda olduğu durumlarda karekodlu çek uygulaması sahte/ikiz çekin tespitine imkan sağlamamaktadır.

Fakat; karekodlu çek sistemi bütün olarak değerlendirildiğinde, sistemi istismar etmeye yöneliktir. Bu girişimlerin büyük kısmı, sistemde bırakılan iz kayıtları yoluyla kayıt altına alır.

Bu gerekçelerle; ülkemiz ekonomisi açısından son derece büyük önem taşıyan çeklerin, hayat döngülerinin her evresinde sahteciliğin en aza indirilmesi hususunda KKB nezdinde toplantılar yapılmış; bu kapsamda, ilave önlemler oluşturulması karara bağlanmış, hayata geçirilen ve hayata geçirilmesi maksadı ile çalışmaları başlatılan ilave faaliyetler KKB tarafından 15.08.2018 tarihli “Çek Sahteciliklerinin Azaltılmasına ve Tespitlerine Yönelik Tedbirlere İlişkin Genelge” ile tüm bankalara deklare edilmiştir.  

Sahte Çek Anlama Yolları

Mezkur genelge içerisinde belirtilen ilave faaliyetler şu şekildedir:

1.   Çek Durum Sorgulama Hizmeti; 01 Ağustos 2018 tarihinden itibaren ücretsiz olarak yapılabilmektedir. Böylelikle; kendilerine erişim yetkisi vermiş olanlar kkb web sayfası üzerinden süreç ilerler. Bunun her aşamasında ilgili çeklere ilişkin ücretsiz olarak sorgulama yapar hale gelmişlerdir.  

2.   Bankalara tahsil/teminat işlemlerinin ifası amacıyla bırakılan ileri keşide tarihli çeklere yönelik, KKB ortamında aylık olarak analiz yapılarak sorunlu olabileceği öngörülen (sıra dışı artış gösteren) çekler tespit edilecek, KKB tarafından ilgili Muhatap Bankaya bilgi verilecektir. İlgili bankalardan da gerekirse müşteri ile görüşürler. Böylece firmanın durumunun analiz olması ve sonucunun KKB ile paylaşması gerekir.  

3.   Karekodlu çek sisteminde çeşitli algoritmalarla tespit edilecek olan şüpheli kişiler tarafından sorgulanan çekler için karekodlu çek raporu alınması veya bankalarca Çek Durum Sorgulama işlemi gerçekleştirilmesi sırasında bu çek yaprakları için “Şüpheli Çek Yaprağı-Fiziksel Kontrol Yapınız” uyarısının verilmesi ve bu yolla sahtecilik şüphesi olan çeklerin bankacılık sistemine girişinin engellenmesi hedeflenmektedir.

4.   Kare Kodlu olarak basılan çeklerin “Kare Kod” bilgisi içerisine, KKB tarafından belirlenecek algoritma doğrultusunda yeni bir güvenlik kodu eklenecek olup; basılacak yeni çekler için güncel kare kod bilgisi ile “Mükerrer/Sahte” olarak üretilmiş çeklerin sistemsel olarak ayırt edilebilmesi hedeflenmektedir.

5.   Tüm Bankaların sahte çekleriyle ilgili süreçlerini tek bir ortamdan takip etmeleri amacıyla olur. Bu yeni bir “Sahte Çek Uyarı Veri Tabanı” oluşturulması planlanmaktadır.  

6.   Bankaların sisteminde bulunan ve KKB ortamına bildirilen tüm çeklere yöneliktir. Bu “Mükerrerlik Kontrol Uyarı” uygulamasının hayata geçirilmesi planlanmaktadır.

7.   Karekodlu çek raporlarının alındığı her aşamada Keşideci Müşteriye bildirir. Bu SMS ve E-Mail İle çeki sorgulayan kişinin kimliğine yönelik bilgilendirme yapılması sağlanacaktır.

8.   “Sahte Çek Sorgu” adında ayrı bir sorgulama servisi açar. Böylece bahsedilen tüm bu kontrollerle birlikte zaman içinde ekler. Tüm diğer kontrollerin tek bir sorguda yapılabilmesi sağlanacaktır.

Önerilen Yazı: Çek Nedir? İbraz Süresi ve Şekil Şartları