Gelir Tablosu Hesapları ve Nazım Hesapları işleyişi nedir, nasıl çalışır? Mali nitelikli işlemin çift taraflı kayıt sistemi hakkında detaylar.
Gelir Tablosu Hesapları İşleyiş Prensibi
Gelir hesapları özkaynağı artırıcı nitelikte olmaları dolayısıyla pasif karakterli hesaplar gibi, gider hesapları ise özkaynağı azaltıcı nitelikte olmaları dolayısıyla aktif karakterli hesaplar gibi çalışır.
- Gelir hesapları alacak taraftan çalışmaya başlar ve alacak bakiye verir.
- Gider hesapları borç taraftan çalışmaya başlar ve borç bakiye verir.
- Gelir ve gider hesapları aktif ve pasif hesaplarla karşılıklı çalışır.
- Sonuç hesapları olarak da adlandırılan bu hesaplar, dönem sonunda dönem kâr/zarar hesabına aktarılarak kapar.
Gider hesaplarının alacak tarafına ya da gelir hesaplarının borç tarafına, ancak iade işlemleri nedeniyle, hesapların kapatılması veya bir hatanın düzeltilmesi amacıyla kayıt yapar.
Nazım Hesaplar ve İşleyiş Prensibi
Nazım hesaplar, işletmenin mülkiyeti kendisine ait olmamakla birlikte elinde tuttuğu bazı kıymetleri, ileride gerçekleşme olasılığı bulunan sorumlulukları, şarta bağlı borçları ve üstlenmiş olduğu yükümlülükleri izlemek için kullanılır. Genelde nazım hesaplar bilançoya, varlıklar ve kaynaklar yazıldıktan ve aktif ve pasif toplamları alındıktan sonra kaydeder.
Nazım hesaplar karşılıklı olarak işleyen hesaplardır. Bu hesaplara işlemlerin iz bırakması amacıyla kayıt yapar. Yapıldıkları anda gerçek bir varlık veya kaynağı temsil etmedikleri için; nazım hesaplar varlık, kaynak ve sonuç hesapları ile karşılaştırılamaz ve bu hesapların bakiyeleri, bilançoda varlık ve kaynaklar dışında ayrıca gösterilir.
Borçlu nazım hesaplar, aktif karakterli hesaplar gibi işleyerek daima borç bakiye verir.
Alacaklı nazım hesaplar ise, pasif karakterli hesaplar gibi işleyerek daima alacak bakiye verir.
Çift Taraflı Kayıt Sistemi
Mali nitelikli bir işlemin en az iki yönü olup:
- Bir varlıkta artış olması için; başka bir varlıkta azalış olması veya bir kaynakta artış olması gerekir. Bir varlıkta azalış olması için ise; başka bir varlıkta artış olması veya bir kaynakta azalış olması gerekir.
- Bir kaynakta artış olması için; başka bir kaynakta azalış olmasıdır. Veya bir varlıkta artış olması gerekir. Bir kaynakta azalış olması için ise; başka bir kaynaktadır. Bu artış olması veya bir varlıkta azalış olması gerekir.
Çift taraflı kayıt sistemi sayesinde muhasebenin temel eşitliği daima korunmaktadır.
Örneğin, bir işletme banka kredisi kullanarak yeni makine almış olsun. Bunun mali tablolar üzerinde yarattığı etkiyi düşünecek olursak işletme yeni bir varlık eder. Bu için varlıkları artmış, bu artışı da bankadan kullandığı kredi var. Bunun ile, yani yabancı kaynak artışıyla finanse etmiştir.
Konu ile ilgili başka bir örnek vermek gerekirse; bir işletmenin ödeme günü gelen borcu vardır. Kasasındaki nakit para ile ödediğini varsayalım. Bu durumda da yabancı kaynaklardaki azalışa paralel olarak, varlıklarda eşit tutarda bir azalış meydana gelmiştir.
Çift taraflı kayıt yönteminin işleyişine ilişkin kurallar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
- Her işlem en az iki hesaba yazar. Bu hesaplardan biri / birkaçı borçlanırken, diğeri/diğerleri alacaklanır.
- Borçlanan hesap / hesapların tutarı ile alacaklanan hesap / hesapların tutarı birbirine eşittir.
Yukarıdaki kuralların sonucu olarak kullanılan hesapların tamamının borç taraflarının toplamı alacak taraflarının toplamına eşittir.