Dış Ticarette Kullanılan Belgeler; ticari, resmi, taşıma, sigorta veya finansman belgeleridir. Belgelerin önemini veya detaylarını birfinansçı ile inceleyin.
Dış Ticarette Kullanılan Belgeler
1. Ticari Belgeler
a) Proforma Fatura
Satıcı firma tarafından düzenlenen veya alıcı firmaya gönderilen bir tür satış teklifidir. Satın alınması talep edilen mal veya hizmetin adı, birim fiyatı, bu fiyatın hangi süre için geçerli olduğu, ödeme şartları, teslim şekli v.b diğer bilgileri içerir.
b) Ticari Fatura
Satıcı firma tarafından alıcı firma adına tanzim edilen, mal veya hizmetin satıldığını gösteren bir belgedir. Genel olarak aşağıdaki hususları içerir;
- Düzenlendiği dilde “fatura” başlığı,
- Satıcı ve alıcı firmanın ticari ismi/unvanı, adresi, kaşesi, imzası,
- Faturanın düzenlenme tarihi veya numarası,
- Malın tam tanımı,
- Birim fiyatı veya toplam fiyatı,
- Teslim şekli,
- Ödeme şekli,
- Malın ağırlığı ve miktarı
c) Çeki Listesi
Ticari faturada belirtilen malın brüt ve net ağırlığına ilişkin bilgilerin ayrı bir belgede beyan edilmesidir. Gümrüklerde malların sayılması sırasında veya hasar durumunda sigorta şirketlerince aranan bir belgedir.
d) Koli / Ambalaj Listesi
Bu belge; paket, ambalaj, koli veya konteynır içindeki malların miktarlarını belirtmek için belgedir.
e) Spesifikasyon Belgesi
Koli listesindeki bilgilere ek olarak her kalem mala ait birim fiyatı ve tutarını da gösterir.
f) İmalatçının – Satıcının Kalite veya Gözetim Belgesi
İmalatçı veya satıcı firma tarafından tanzim edilen ve kendilerince malın incelendiğini, sözleşme veya sipariş niteliklerine uygun olduğunu teyit eden bir belgedir.
g) Üçüncü Tarafın Düzenlediği Kontrol Belgesi
İthalatçı firma, sipariş ettiği malın niteliklerinin sipariş evsafına uygun olup olmadığı konusunda malın incelenmesi ve kalite kontrolünün bağımsız veya tanınmış bir kontrol / gözetim şirketince yapılmasını isteyebilir. Bu durumda bağımsız gözetim firmalarının vereceği rapor üçüncü tarafın düzenlediği bir kontrol belgesidir.
h) İmalatçının Analiz Belgesi
Maden veya Kimyevi maddeler gibi analiz gerektiren malların ithali veya ihracı söz konusu olduğunda, formüllerindeki elementlerin isimlerinin ve oranlarının gösterildiği bir belgedir. Doğrudan imalatçı firma tarafından düzenlenebileceği gibi, alıcının isteği halinde bağımsız bir gözetim şirketi tarafından da düzenlenmesi talep olur.
2. Resmi Belgeler
a) Menşe Şahadetnamesi
Dış Ticarette Kullanılan Belgeler arasında malların menşeini yani imal edildikleri ülkeyi gösteren, bu amacın yanı sıra bazı ülkelerden ithal edilen mallara indirimli gümrük vergisi uygulaması için ibrazı gereken, genellikle yerel ticaret odalarınca onaylanan bir belgedir.
b) Dolaşım Belgesi (A.Tr)
Malların, Türkiye’den Avrupa Birliği üyesi bir ülkeye veya Avrupa Birliği üyesi ülkelerden Türkiye’ye doğrudan doğruya nakledilmesi halinde düzenlenen ve ihracatçı ülke çıkış gümrüklerince, ihraç sırasında vize edilen bir belgedir.
Söz konusu Belge gümrük vergilerinin hesaplanmasında bir takım indirimler sağladığından, düzenleme tarihinden itibaren 4 ay içerisinde ilgili giriş gümrüğüne ibraz edilmelidir.
c) EUR.1 Belgesi
Türkiye’nin Türk mallarını teşvik amaçlı Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığı ülkelere yönelik ihracatlarda, Avrupa Birliği’ne üye ülkelere Tarım Ürünleri Listesi kapsamına dahil ürünlerin ihracatında Avrupa Birliği’ne üye ülkelere Avrupa Kömür Çelik Topluluğu Ürün Listesi kapsamına dahil ürünlerin ihracında EFTA ülkeleri, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalamış olan diğer ülkeler ile ticarette ve Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde imzaladığı anlaşma kapsamı ürünlerin ticaretinde malın gümrük indiriminden yararlanması amacıyla düzenlenen ve Gümrük İdaresince vize edilen belgedir.
EFTA Ülkeleri (isviçre, Norveç, izlanda ve Lihtenştayn), İsrail, Romanya, Bulgaristan, Makedonya, Hırvatistan, Bosna–Hersek, Fas, Filistin ve Tunus’a yapılan ihracatta EUR.1 Belgesi düzenlenmektedir.
d) Tasdikli Fatura
Bazı ithalatçı ülkeler, ticari faturaların, ihracatçının ülkesinde bulunan kendi büyükelçilikleri veya konsoloslukları tarafından tasdik edilmesini isterler. İhracatçı, kendi ticari faturasını düzenleyip ilgili ülkenin elçilik veya konsolosluğuna tasdik ettirdikten sonra diğer belgelerle birlikte gerekli işlem için bankasına verir.
e) Sağlık ve Veteriner Sertifikaları
Gıda maddeleri, deri, et, canlı hayvan ve bazı ambalaj maddeleri alım satımında alıcı tarafından istenen bu maddelerin mikrop, bakteri, haşarat v.s.’den arınmış durumda olduğunu, tüketime uygun bulunduğunu belgeleyen, yerel sağlık mercileri tarafından tasdik edilmiş belgelerdir.
f) Helal Belgesi
Müslüman ülkeler tarafından yapılan et ithalatında, alıcı tarafından talep edilen bir belge olup, canlı hayvan kesiminin İslam dininin kurallarına göre yapıldığı teyit eden bir belgedir. Yerel müftülüklerce düzenler.
g) Radyasyon Belgesi
Alım satım konusu tarım ürünlerinin kabul edilebilir orandan fazla radyasyon içermediğini veya radyasyonsuz olduğunu belirten genellikle ihraç ülkesinin yetkili mercii (atom enerjisi komisyonu) tarafından düzenlenen bir belgedir.
h) Özel Menşe Şahadetnamesi (Form A)
Form A (Özel Menşe Şahadetnamesi) Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi (GPS) çerçevesinde, Beyaz Rusya (Belarus), Japonya, Kanada, Rusya Fedarasyonu, Ukrayna ve Yeni Zelanda’nın Türkiye’ye tek taraflı olarak uyguladığı Tavizli Gümrük Vergisi oranlarından yararlanılabilmesi için düzenlenen belgedir.
3. Taşıma Belgeleri
a) Deniz Konşimentosu
Gemi şirketinin veya onun yetkili acentesinin malı yükletene verdiği, emre ve nama düzenlenebilen ve belge konusu malların taşınmak üzere kabul edildiğini gösteren bir makbuz ve aynı zamanda yükleme kaydı konduğunda bir taşıma sözleşmesidir. Belirtilen malın mülkiyetini de temsil eder ve belgenin ciro edilmesiyle mal el değiştirir. Deniz konşimentosu kıymetli evrak hükmündedir.
x) Yükleme Konşimentosu / Tesellüm Konşimentosu
Taşımacının teslim aldığı malların gemiye yüklenip yüklenmediğine göre iki çeşit konşimento düzenlenmesi mümkündür.
– Yükleme Konşimentosu
Malların gemiye yüklendiğine ilişkin önceden basılı (matbu) bir kayıt taşıyan konşimento olup, söz konusu kayıt, konşimento üzerinde “mal yüklenmiştir” (on board) kelimeleriyle ifade edilir.
Bu şekilde düzenlenmiş bir konşimentonun ibrazı halinde belgenin düzenlenme tarihi, yükleme tarihi olur. Konşimentoda ayrı ve tarihli bir yükleme kaydı varsa, bu yükleme kaydındaki tarih, konşimentonun düzenlenme tarihinden önce ve sonra olduğuna bakılmaksızın, yükleme tarihi olarak dikkate alınır.
– Tesellüm Konşimentosu
Gönderenin onayı ile malların taşınmak veya gemiye yüklenmek üzere teslim alındığı kaydını taşıyan konşimento olup, söz konusu kayıt, konşimento üzerinde “yüklenmek üzere teslim alınmıştır” (received for shipment) kelimeleriyle ifade eder.
y) Temiz Konşimento / Kirli (kusurlu) Konşimento
Taşımacının teslim aldığı mallarda veya ambalajlarda kusur tespit edip etmediğine göre iki çeşit konşimento düzenlenmesi mümkündür.
– Temiz Konşimento (Clean (B/L)
Malların veya ambalajların kusurlu olduğunu açıkça gösteren ek bir kayıt taşımayan konşimentodur. Malların gemiye yüklenmesinin ardından konşimento üzerine “temiz durumda yüklenmiştir” (clean on board) kaydı konur. Konşimentonun temiz kabul edilebilmesi için üzerinde mutlaka “temiz” (clean) sözcüğünün bulunması gerekmez. Konşimento üzerinde hasar kaydı olmaması, malın temiz durumda yüklendiğini gösterir.
– Kirli (kusurlu) Konşimento (Dirty B/L)
Malların veya ambalajların düzenli olmadığına, kusur veya eksiklik bulunduğuna dair bir kayıt içeren konşimentodur. Taşımacı konşimentoyu düzenlemeden önce yüklenen malları kontrol eder. Malların veya ambalajların düzenli olmadığı, kusur veya eksiklik bulunduğu hususunu tespit ederse bu durumu konşimento üzerine yazmak suretiyle taşıdığı sorumluluktan kurtulur.
z) Bayat Konşimento (Stale B/L)
Akreditifte bütün belgelerin ibrazı için bir vade tarihinin (akreditif vadesi) belirtilmesinin yanı sıra, taşıma belgesinin düzenlenme tarihinden itibaren ibraz edilebileceği bir sürenin de (belge ibraz süresi) belirtilmesi gerekir. Böyle bir süre belirtilmediği takdirde, bankalar sevk tarihinden itibaren 21 gün içinde ibraz edilmeyen taşıma belgelerini kabul etmezler.
Diğer bir ifadeyle, taşıma belgesi akreditif vadesi içinde kalarak, akreditifte belirtilen süre içinde böyle bir süre gösterilmemiş ise sevk tarihinden itibaren 21 gün içinde bankaya ibraz edilmelidir. Busüreler içerisinde ibraz edilmeyen taşıma belgesi (konşimento vb.) bayat sayılır, bankalarca kabul edilmeyen bu tür evrak rezerv konusunu oluşturur.
Konşimentoların düzenlenme şekli
Akreditif şartlarıyla açıkça değiştirilmediği veya uygulama dışı bırakılmadığı sürece konşimentolar iki şekilde düzenlenir.
a) Nama yazılı konşimento (Straight B/L)
Konşimento üzerinde “Consigned to…..(isim)” ifadesinin yer aldığı veya gönderilenin adına düzenlenen konşimentolardır. Mallar konşimento üzerinde ismi yazılı kişi veya firmaya teslim eder. Bu tür konşimentolar ciro yoluyla devredilemez, ancak temlik ve teslim ile başka kişiye devreder.
b) Emre yazılı konşimento (Negotiable B/L)
Emre yazılı konşimentolar aşağıdaki şekillerde düzenler.
1- Konşimento alıcının bankasının emrine düzenler.
“To the order of (alıcının bankasının adı)
Bu durumda, banka emrine düzenlenmiş olan konşimentonun, banka yetkilileri tarafından ciro edildikten sonra ithalatçıya teslim edilmesi gerekir.
2- Konşimento satıcının bankasının emrine düzenler.
“To the order of (satıcının bankasının adı)
Bu durumda, konşimento satıcının bankasındaki yetkililer tarafından alıcının bankasına ciro edildikten sonra, alıcının bankasına gönderir.
3- Konşimento “emre” (to order) düzenler.
Bu şekilde düzenlenen konşimentolarda malların kimin emrine olduğu ismen yazılı olmamakla birlikte, yükletenin emrinde olduğu kabul edildiğinden bu tip konşimento bankaya ibraz edildiğinde, mutlaka yükletenin cirosu aranmalıdır.
Konşimento Türleri
- Short Form Bill of Lading
- Container Bill of Lading
- Liner Bill of Lading
- Through Bill of Lading
- Charter party Bill of Lading
- Non Negotiable Bill of Lading
- Combined Transport Bill of Lading
- Tanker Bill of Lading
Taşıma Senetleri
Havayolu Taşıma Senedi
AWB (Airway Bill)
FIATA Belgeler
FCR (Forwarder’s Certificate of Receipt)
FCT (Forwarder’s Certificate of Transport)
Karayolu Taşıma Belgesi
CMR (Convention Marchandises Roiters)
ing: International Consignment Note)
Denizyolu Konişmentosu
B/L (Bill of Lading)
Hamule Senedi
CIM (Rail Consignment Note)
4. Sigorta Belgeleri
5. Finansman Belgeleri
a) Poliçe
Poliçe, bir kişinin imzalayarak bir başka kişiye yönelttiği ve o kişiden belirtilmiş bir süre sonra talep edildiği anda, belirlenmiş bir miktarda parayı kendisine veya belirlenmiş bir üçüncü kişiye ödenmesi için düzenlediği yazılı bir ticari senettir.
Dış Ticarette Kullanılan Belgeler